Symfonia no. 3

Wyjątkowa popularność Symfonii Pieśni Żałosnych – Henryka Mikołaja Góreckiego, zaczęła się w 1992 roku, na Oxford Street 150. W mieszczącym się pod tym adresem sklepie muzycznym, album londyńskiej Sinfonietty pod Davidem Zinmanem z udziałem Dawn Upshaw, wydany przez wytwórnię Electra Nonesuch niespodziewanie stał się bestsellerem i w ciągu kolejnych kilku miesięcy osiągnął nakład miliona egzemplarzy. Kompozycja ze względu na silne bezpośrednie emocje, obsesyjnie transowy charakter, intensywną powtarzalność motywów i fraz, błyskawicznie stała się inspiracją dla wielu twórców, w tym muzyków ze świata kultury alternatywnej i jazzu – poczynając od triphopowego zespołu Lamb i pamiętnego utworu Górecki [1997], z cytatem wyjętym z drugiej części popularnej symfonii, a kończąc na amerykańskim saksofoniście Colinie Stetsonie, którego album Sorrow [2016], poprzez skrajnie odmienną instrumentację, potwierdził uniwersalność języka muzycznego tej kompozycji.

Do kolektywu artystów zafascynowanych twórczością polskiego kompozytora, dołącza teraz uznana wokalistka brytyjskiej formacji Portishead – Beth Gibbons. Perfekcyjnie wydany przez wytwórnię Domino Records album: Henryk Górecki | Beth Gibbons Symphony No. 3 "Symphony of Sorrowful Songs" [2019], z udziałem Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia pod dyrekcją Krzysztofa Pendereckiego, właśnie trafił do rąk zainteresowanych.

Pracując nad III Symfonią Opus 36, znaną również jako Symfonia Pieśni Żałosnych, Henryk Górecki miał nadzieję, że słuchacze "odnajdą w tym utworze coś, czego potrzebują". Po czterdziestu dwóch latach od premiery symfonia nie traci na popularności – być może czas pieśni żałosnych nadszedł właśnie teraz. Wersja utworu w wykonaniu Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia, wydaje się być emocjonalnym zapisem rozpaczy. Udział Beth Gibbons – wokalistki alternatywnej w roli sopranistki, uaktualnia przekaz. Symbolizuje świat współczesny, w którym bolesne zawirowania polityczne i społeczne ciągle nie znajdują końca.

Przeznaczona na dużą orkiestrę i sopran, każda z trzech części utworu zaczyna się powolnym, medytacyjnym fragmentem. Kompozytor użył w symfonii trzech, różnego pochodzenia tekstów literackich, które wiąże wspólny temat rozłąki z matką. Są to: fragment piętnastowiecznego lamentu świętokrzyskiego [1], wiersz-apel do Najświętszej Marii Panny zapisany w 1944 roku przez Helenę Błazusiakównę na murze celi zakopiańskiego więzienia [2] i autentyczna pieśń ludowa z opolskiego, mówiąca o rozpaczy matki w obliczu prawdopodobnej śmierci syna w powstaniu [3]. Aby zapewnić przejrzystość tematu kulturowego, Górecki opiera się na prostej instrumentacji. Otwarcie wiolonczeli jest melancholijne i wyciszone – natychmiast kojarzy się z żalem i rozpaczą. Ornamentacja jest surowa, podkreśla ekspozycję smutku. W ten sposób nic nie rozprasza – ani nie łagodzi słuchacza. Ból jest wyraźny, przejmujący i nieunikniony.

Głos Beth Gibbon w zespole Portishead, czy w projektach solowych, zawsze był silnie definiowany emocjami. Jej udział w Symfonii Pieśni Żałosnych jest równie wpływowy, co imponujący. Wokalistka nie mówi po polsku, ale solidnie nauczyła się tekstu niezbędnego do wykonania partii wokalnych. Jej głos jest szczególnie krystaliczny, jeśli chodzi o artykulację słowa "mama", będącego idealnym przekazem intencji Góreckiego. W tym nagraniu nigdy nie zawodzi, ani się nie waha. Jej wokal jest zdecydowany i pewny siebie. Wznosi się, opada i działa jak kontrapunkt w stosunku do opłakujących strun, komplikując przyjemność czerpaną z odbioru muzyki. W innym miejscu wyraźnie słychać, że Beth Gibbon ucieleśnia lament narracyjny i używa głosu, aby złagodzić emocjonalne napięcie – tym samym kreuje niezapomniane wrażenie, podkreślone analityczną realizacją dźwięku.

Pokazując udrękę, Symfonia pieśni Żałosnych w jakimś sensie wciela się w rzecznika motywującego publiczność, aby była bardziej aktywna w zapobieganiu przyszłym interpretacjom rodzinnej separacji. Empatia – wezwanie do humanitarnych dyskusji i praktyk z pewnością przyświecała Henrykowi Góreckiemu, który miał nadzieję, że ludzie odnajdą się w jego muzyce. Niestety, wielu jej nie słucha.

Ocena: ✪✪✪✪✪✪✪☆☆☆ 7/10
Photo: Global Net