Uwierzyć AI

Błogi spokój pierwszych dni Nowego Roku skłonił mnie do wielowątkowych przemyśleń dotyczących kondycji branży muzycznej obejmującej nie tylko szereg zauważalnych zmian dotyczących jakości oferty, form dystrybucji, czy bezproblemowej dostępności, ale również technologicznej rewolucji obejmującej proces twórczy. Obiecujące możliwości sztucznej inteligencji coraz częściej prowokują muzyków do wychodzenia poza standardowo przyjęte ramy działań artystycznych. Czy zatem AI i rozbudowane sieci neuronowe doprowadzą twórców do przesunięcia granic innowacyjności, a może pozbawią nas przyjemności słuchania muzyki w analogowym, czysto ludzkim wymiarze?

Na ubiegłorocznym, barcelońskim festiwalu muzyki elektronicznej Sónar, technolog i badacz Mat Dryhurst podszedł do mikrofonu i zaczął śpiewać, ale zamiast jego głosu słuchacze usłyszeli głos jego małżonki Holly Herndon – artystki eksperymentalnej i twórczyni pionierskiego albumu Proto [2019], wykorzystującego zaawansowane protokoły AI. Kiedy w końcu Dryhurst zachichotał zdumiony uzyskanym efektem, wydobywający się z głośników kobiecy śmiech wciąż należał do niej, pozornie prawdziwy, ale jak się okazało wygenerowany przez sieć neuronową. 

Występ był częścią demonstracji Holly+, najnowszego eksperymentu Herndon w dziedzinie sztucznej inteligencji. Stworzony we współpracy z badaczami AI i konstruktorami instrumentów nowej generacji Never Before Heard Sounds, Holly+ jest modelem wokalnym – rodzajem rozwiniętej sieci neuronowej wytrenowanej na głosie Herndon. Aby go stworzyć, artystka nagrała wiele godzin próbek wokalnych, na podstawie których system nauczył się przetwarzać tembr jej głosu w czasie rzeczywistym. Uzyskany efekt jest namacalnym przykładem nadchodzących czasów, w których gra tożsamości, cyfrowe brzuchomówstwo, nowe kategorie sztuki i sztuczności, nawet nie mają jeszcze nazw.

Tymczasem opracowana dekadę temu i wciąż udoskonalana technologia audiowizualnych fałszerstw znana jako deepfake, przebojem wdziera się do świata popkultury. Ubiegłoroczny teledysk Kendricka Lamara – The Heart Part 5, w niewiarygodnie płynny sposób zmienił charakterystyczny wizerunek rapera w twarze konkurencji: O.J. Simpsona, Willa Smitha i Kanye Westa. Uzyskany efekt daje do myślenia i niekoniecznie wzbudza zaufanie. W muzyce stawka nie jest tak wysoka, jak w sferze stosunków międzynarodowych, gdzie profesjonalne podróbki twarzy i wypowiedzi przywódców politycznych mogłyby szerzyć niebezpieczną dezinformację, a przecież pierwsze próby miały już miejsce. Sztuczna inteligencja zdolna do prowadzenia logicznej konwersacji, naśladowania głosu Elvisa Presleya czy Katy Perry – jak to już potrafi eksperymentalny byt o nazwie OpenAI, staje się faktem. Na ten moment jest czymś w rodzaju zabawnej sztuczki – żywym dowodem sprawnie działającej, zaawansowanej technologii. I tak jak internet nieodwracalnie zmienił sposób, w jaki ludzie obcują z muzyką, tak sztuczna inteligencja prawdopodobnie zmieni sposób, w jaki ją tworzymy. 

Jednak AI, to nie tylko hipnotyzująca rozrywka. Kultowy album The Beatles – Revolver [1966], był odważnym eksperymentem przełamującym w tamtym czasie tradycyjne zasady rejestracji dźwięku. Płyta w oryginale nagrana na czterośladzie, już przy pierwszych próbach remasteru sprawiała sporo trudności – przypominała klejnot zastygły w bursztynie uniemożliwiający głębszą ingerencję w instrumentalną strukturę ścieżek. W najnowszej reedycji płyty, po raz pierwszy w historii fonografii za pomocą specjalistycznego oprogramowania współpracującego z siecią neuronową, udało się odseparować wszystkie głosy i instrumenty uwięzione na każdym z czterech śladów, co otworzyło drogę do precyzyjnej rekonstrukcji. Uzyskany efekt jest spektakularny, a jakość najnowszego miksu całkowicie zmienia wyobrażenie o przywracaniu blasku muzycznym archiwaliom. Wystarczy pobieżny odsłuch:

Narodziny nowego medium czy śmierć starego modelu biznesowego? Przyszłość AI niesie ze sobą wiele obietnic, ale rodzi też mnóstwo powodów do niepokoju. Dla miłośników muzyki – nie mówiąc już o artystach, albumy generowane za naciśnięciem jednego przycisku mogą nie brzmieć nazbyt zachęcająco – skutecznie odbierać przyjemność obcowania z żywą materią. To, co dla artysty jest prowokacyjną grą tożsamości, w rękach złośliwego programisty może stać się perfidnym oszustwem napędzanym grą o wysoką stawkę. Pocieszający jest fakt, że sztuczna inteligencja może robić tylko to, czego ją nauczymy. Muzyka i sztuka dają jedynie szansę, by obudzić ducha humanizmu w jej skomplikowanych algorytmach. Natomiast zakres wyobrażeń czy aspekt moralny, zawsze będzie zależny od naszych dobrych lub złych intencji.

Archiwum własne, 2023

Foto: AI