Hipnoza bez kolejności i ornamentu

Australijskie trio instrumentalne The Necks po raz kolejny zapraszają do świata, w którym oś czasu przestaje być linią, a staje się materią do formowania. Trzy płyty, ponad trzy godziny muzyki Disquiet [2025] składające się z czterech odrębnych nagrań eksploruje dość zróżnicowany teren. Na tym polega urok muzyki The Necks – nigdy nie wiemy, dokąd zmierzają, jak tam dotrą i gdzie wylądują. Dwudziesty album studyjny wydany w trzydziestym dziewiątym roku działalności tria, brzmi jak dojrzałe podsumowanie i ryzykowny krok naprzód. Ten rozległy koncept nie tyle proponuje cztery nowe utwory, ile tworzy ciąg warunków do ich słuchania – muzyczną mapę, którą za każdym razem może zacząć rysować się od nowa. 

The Necks pozostają wierni swojej triadowej alchemii: klawisze Chrisa Abrahamsa, kontrabas Lloyda Swantona, perkusja Tony’ego Bucka – ale ich instrumentarium, nie po raz pierwszy rozsadza rzeczywistość. Pomiędzy tonami i uderzeniami wyłania się życie: szmery, rezonanse, preparacje, oddechy i echa, których źródeł nie sposób zlokalizować. Ta materia pośrednia nie jest dodatkiem, lecz szkieletem brzmienia – spoiwem, które z wolna skleja drobne epizody w struktury, a potem, równie cierpliwie wyplata z nich muzyczne ciągi zdarzeń. Nagranie i postprodukcja pracują tutaj w służbie detalu; doskonale słychać jak muzycy słuchają siebie nawzajem, a inżynier dźwięku reaguje na każdy zwrot akcji.

Album opowiada o wzajemnej odpowiedzialności: tej, którą biorą na siebie artyści, ufając procesowi improwizacji oraz tej, którą biorą słuchacze, decydując, gdzie ulokować uwagę. Disquiet świadomie rozstraja nawyki odbioru – nie wskazuje kolejności dysków i utworów, nie sugeruje również odpowiedniego "wejścia". Można zacząć w dowolnym miejscu, bo każda z czterech rozbudowanych form jest osobną konstelacją, a zarazem częścią większej architektury. To dość przewrotne: w epoce dyktatu sekwencjonowania The Necks demontują kolejność, przypominając, że muzyka i słuchacze sami potrafią modelować przebieg zainteresowania.

Choć zespół nie rezygnuje z powściągliwości, dramaturgia Disquiet jest stale obecna – podskórna, płynąca ruchem pływów. Zmiany rejestrów, niewielkie przesunięcia akcentów, drobne wariacje motywów – wszystko to gęstnieje, aż nagle wywołuje fazy napędzanego zgiełku, który nigdy nie traci przejrzystości. Buck jest mistrzem napięcia: potrafi uczynić z hi-hatu oś dramaturgii, a z rozrzedzonego talerza – horyzont. Swanton, zamiast grać linie – rzeźbi czas; jego smyczek i palce zmieniają gęstość przestrzeni. Z kolei Abrahams prowadzi opowieść nie tyle tematami, ile ich nastrojem: rozświetla i przyciemnia rejestry, modulując temperaturę całości. Wszyscy razem tworzą ekosystem zdarzeń, w którym każdy element wydaje się być niezbędny.

Największa siła Disquiet polega na tym, że album nie próbuje przekonać do siebie efektownością. The Necks konstruują hipnozę bez ornamentu – z równą miarą ciszy i dźwięku, impulsu i trwania, napięcia i ulgi. Kiedy pojawiają się bardziej napędzające fragmenty, nie są one wybuchem, lecz konsekwencją; kiedy wraca bezruch, nie jest on pauzą, tylko innym rodzajem ruchu. Ważny jest też ogólny wymiar projektu. Każda z czterech jego części inaczej rozkłada energię, inaczej traktuje relację rytmu do faktury. To dlatego płyta przy całym swoim instrumentalnym minimalizmie, jest tak gęsta znaczeniowo: powściągliwość staje się językiem, a drobiazgi punktem zwrotnym. 

Czy to najlepszy album The Necks? To pytanie źle postawione, bo katalog Australijczyków nie układa się w wyścig, tylko w mapę miejsc odwiedzanych z różną intensywnością. Pewne jest jedno: Disquiet brzmi jak zespół u szczytu samoświadomości – pewny materii, z której korzysta, gotów dalej sprawdzać, jak daleko można przesunąć granice wyobraźni. To muzyka, która nie potrzebuje objaśnień ani deklaracji, wystarczy jej przestrzeń i czas. Na tle współczesnej sceny improwizowanej The Necks wciąż pozostają odrębną kategorią. Disquiet tylko to potwierdza: to wydawnictwo rozległe, wciągające i hojne dla cierpliwego słuchacza, za każdym razem odsłaniające inne warstwy. W czasach pośpiechu i algorytmów oferuje rzadki luksus doświadczenia długiego trwania, w którym uważność staje się praktyką. I dlatego warto do The Necks wracać – nie po odpowiedź, lecz po kolejne doświadczenie.

Northern Spy, 2025

Foto: Camille Walshs